Wat is religieus anarchisme? - 1

Is het anarchisme niet per definitie atheïstisch?

Definiëren is reactionair en in ieder geval ondialectisch, als het gaat om kwesties betreffende "menswetenschappen".

Toch moeten er enkele begrippen die hieronder gebruikt worden duidelijk omlijnd worden omdat anders iedere discussie bij voorbaat uitgesloten is.

In het onderstaande worden de volgende woorden in de genoemde betekenissen gebruikt.

Religie.

Waarschijnlijk de oudste vorm van menselijk reageren op het mysterie van het bestaan. Etymologisch gesproken verwijst het Latijnse woord religio naar het in ontzag of schrik terugwijken voor wat zich aandient als dit mysterie, of voor het mysterieuze - het transcendente eventueel. (Laat u niet foppen met andere etymologische verhalen over "verbinden" en dergelijke - dit is de eigenlijke betekenis). Het ontzag voor het mysterie in het algemeen, of voor het transcendente - in die zin gebruik ik het woord "religie" dan ook, hier en elders op de site (hoewel niet consequent - in andere talen is het onderscheid niet te handhaven).

Geloof.

Zekerheid of het gevoel hiervan dat het transcendente niet bedreigend en integendeel goed in de ruimste zin des woords is.

Godsdienst.

Het in georganiseerd verband belijden van geloof.

Anarchisme.

Het streven naar degrootst mogelijke orde met de minst mogelijke dwang (het streven naar anarchie in positieve zin).

Het mag duidelijk zijn dat bij voorbaat, aan de hand van deze omschrijvingen, religie en geloof enerzijds anarchisme anderzijds niet uitsluiten. Integendeel. Het transcenderen van het bestaande - het streven naar opheffing van dwang en onderdrukking - zou als een religieus streven opgevat kunnen worden, in iedere zin. De reden dat "religieus anarchisme" niet als pleonastisch is op te vatten is dat er nu eenmaal onder degenen die streven naar anarchie in positieve zin veel "belijdende" atheïsten zijn, en het is niet gepast hen bij voorbaat te annexeren.

Het is wel een moeilijker vraag of godsdienst in de boven aangegeven zin met anarchisme te verenigen is. In de praktijk blijkt van wel: de Catholic Worker-beweging streeft ernaar zowel rooms als anarchistisch te zijn. Er zijn in de protestantse kerken genoeg anarchistische voorgangers aan te wijzen. Toch is er in het algemeen niet een positief of negatief antwoord op de vraag te geven.

Godsdienstige organisaties in de vorm van kerken willen nog wel eens zeer autoritair zijn en in ieder geval gewetensdwang zoniet andere vormen van dwang uitoefenen, hetgeen met het anarchisme in strijd geacht mag worden.

Christen-anarchisme: het kan en het bestaat, maar het moet als zodanig steeds afzonderlijk herkend worden. Hetzelfde geldt voor anarchistische uitingen binnen andere godsdiensten.

Op mystiek niveau zijn godsdiensten aan elkaar gelijk te stellen. Mystiek betreft in het algemeen de andere fenomenen met betrekking tot de verhouding tot het transcendente: religie en geloof.

De mystiek is dan ook vaak een sleutel tot het religieus anarchisme, zoals de verbinding tussen religie of geloof in de aangegeven betekenis hier verder wordt genoemd.

Kortom: anarchisme is niet vanzelfsprekend atheïstisch en niet vanzelfsprekend religieus. Het is een streven naar het transcenderen van de bestaande maatschappelijke orde. Wanorde, zouden veel anarchisten deze orde juist willen noemen.